Ando Intǝrnacyonal’no rromano des ADC «Memorialo» laśard’a ǝ istorija le patrecǝnca «Ǝ Al’ona» pal rromane glati kaj gǝle te uinpe. Kad’a syai istorija paj diskriminacyja ande škola kaj ame mišto źanas savorrǝ.
Ǝ Al’ona, lako phral o Šabano aj lakǝ vǝr’a ǝ Jelza aj o Grigaraš tidenpe te źan kaj škola. Von train ande bar ǝ bari kaj sy opral pa duj šǝla semestur’a. Le rrom le barǝ ći źanen te dinen, aj lengǝ glati kamen te phiren kaj škola. E Al’ona kamel te kǝrd’ol uitel’nica, sar ǝ Anna Petrovna, kaj uisard’a la dǝ kata 1 źi ka 4 klaso. Ǝ Jelza źal ande škola pervo data, voj kamel te kǝrd’ol doktoro. Voj ivende sas kaj bol’nica ando rajono, koe ande palata kaj bešǝnas le rromane glati sas rryso šyl, aj khoniki dikhǝlas lendar. Atuni ǝ Jelza at’ard’a kǝ kado sy bari dela kana o doktoro dikhǝl le nasvale glaten. O Šabano kamel te kǝrd’ol kǝtana, kǝ vo gyndil kǝ le kǝtani sy may saste manuš.
Kana le glati gǝle kaj škola, von dikhle kǝ le glaten vulaven le — le raklorrǝ źan kaj bari ćaći škola, aj le śavorre źan kaj cynorry «rromai» škola. Ande kod’a škola ǝ cynorry kaj sy rromai uinpe opral pa k šǝl glati. Koće ande škola sy numa duj komnacy, aj trin gaźa kaj syt’aren le cynorrǝ glaten sorro des. Le glati kaj sy maj barǝ dǝtǝt ći mekle le ande bar la školati.
Le glaticy ǝ Jelza aj o Šabano kamenas te źan ande škola ǝ bari. Koće sy laśe barǝ komnacy, sportzalo, biblioteka, ǝ komnata kaj sy le kamp’utǝr’a, ǝ komnata kaj xan le glati, ǝ komnata kaj denpe le cal’a, aj laśarde neve budǝri. No len ći mekǝn le koće aj traden le ande cynorry škola kaj naj than kaste xalavenpe le vast, naj barǝ komnacy, naj knižki. Sa kadala delur’a naj le rromane glatengǝ.
Ǝ Al’ona maj fugo kamelas te źal ando 5 klaso ande bari škola — voj mišto uilaspe ande le klasur’a le cygne, akana voj trubul te źal ande bari škola kaj ka sako uroko syt’arǝl aver gaźo. Le glati kaj konćisarde ǝ škola ǝ rromai kamen te źan ande bari škola, no len ći mekǝn le aj phandaven angla lende le udara. Le glaticy aśile avri, ašunen sar bašǝl o zvanoko, aj naštin te źan andrǝ ande škola. Le glati ći kamen te źan khǝrǝ, kǝ źanen kǝ sy le voja te ućinpe. Le glati cypin aj bašaven ando udar la školako kaj sy phandado. O direktoro la školako ǝ Zinaida Georgievna cypil andaj škola: Rromano klaso naj ame, aj te syt’on tume le raklorrǝnca tumengǝ naj voja, źan tumengǝ khǝrǝ! Le glati at’aren kǝ akana aven le kǝtani aj len le. Musaj te źan khǝrǝ!
______
Kado divano ao lo (numa aver anava): but rromane glati ande Rrusyja, Ukraina aj Moldova, Uzbekistano aj Tadžykistano naštin te phiren kaj škola. Len nikǝrǝn le ande škola ǝ rromai, aj maj angle i mekǝn le te źan te syt’on. Kana puśen katal gaźe kaj sar ǝ Zinaida Georgievna syt’arǝn le rromane glaten — sostar le rromane glate kaj phirǝn lende kaj škola i koniin la, von phenen — «le rrom korkorro i kamen te uinpe»
Ka sako glata sy la voja te phirel kaj škola. Le pedagogur’a trubun te syt’arǝn savorrǝn jekh f’alo.
Artist – HN, schoolboy
